Turisteh väzzih rááiđust Kilbišjäävri Čáhkáljäävri riidon vâi finniiččii pyere kove Instagramân. Uássin njaskâm käärbis viälláá riddoost, já Saanatuodâr liäbbáá Čáhkáljäävri paajaabeln. Čáhkáljäävri riddoost puáris käärbis lii šoddâm pivnohin sosiaallii media tiet mottoom ihe tassaaš.
Yle lii sahhiittâllâm totkee Elina Hutton turistij vaiguttâsâst luándun. Hutton lii čáállám náguskirjees sosiaallii media vaiguttâsâst mađhâšeijeid Kietâruottâs kuávlust. Hutton tuuđhâi náguskirjees várás tuháttijd Kilbišjäävrist valdum Instagram kuuvijd já tai miäldusteevstâid. Loppâpuáđus lâi, et mađhâšeijeeh vájálditeh puorijd kuuvijd väldidijn jieš luándu.
– Vädisvuotâ lii, et käärbis ij lah oovtâgin maađij piällást. Tobbeen lii puáris kulttuurmuštokuávlu, mij ij lah val tutkum olmânáál. Mut eennâm lii ollásávt tuolmâšum kárbá pirrâ ko ulmuuh láá tobbeen jottáám, já šaddodâh muottuu vyelni lii jáámmám.
Mađhâšeijeeh jurdâččeh harvii, et sosiaallii mediast rämidum sajan ij uážuččii moonnâđ. Maŋgâseh oceh sosiaallii mediast inspiraatio já tagarijd soojijd, moh iä liččii puohâi tiäđust.
Hutton mield some-almostitmeh normâlisteh lattim, mii rikko njuolgâdusâid teikkâ lii mudoi epieettisâš.
– Ulmuid šadda kove, et puohah taheh návt já et lii ok moonnâđ kuusnii, veikkâ tot ličij ulmui priivaat teikkâ suojâlum kuávlu, teikkâ veikkâ tobbeen ličij varalâš jotteeđ.
Hutton mield lii meid problemaatlâš, jis ulmuuh uáinih kuávlu tuše mađhâšemkuávlun já mučis luándun.
– Tot, maht luándu kovvejuvvoo sosiaallii media kuuvijn, vaaigut meid toos, maht ulmuuh uáinih luándu.
Tast šaddeh älkkeht sijđovaikuttâsah. Ovdâmeerhâ tiet Taažâ peln láá tábáhtusah, ko turisteh láá iäránâššâm hävdienâmist. Hutton, kote áásá Tromssaast, lii jieš kavnâm turistijd cissâmin kärbisvistees paaldâst já väldimin kuuvijd Hutton pivtâspäädist. Vädisvuođah láá lamaš meid turistijguin, kiäh teltastâlleh kirho enâmijn.
– Tot muštâl tast, et mađhâšeijee ij innig huámmáš, et páiháliih ulmuuh eelih kuávlust sii jieijâs táválii aargâ.
Tuháttijn some-julgááštmijn páihálâš argâ ij tiettum
Taažâst uápis almonem uáinoo Hutton mield meid Kilbišjäävrist, mut ij aaibâs nuuvt ennuv. Hutton tuuđhâi náguskirjees várás suullân 6 000 Instagram-palvâlusâst julgáštum kovveed. Páihálij ulmui argâ ij tiettum: 90 prosentist kuuvijn lâi tuše enâdâh. Masa puoh koveh lijjii koveh tuoddârijn. Ulmuuh iä oinum jur ollágin, iä aainâskin páiháliih ulmuuh.
– Tuotâvuođâst olmooš uáinoo jyehi saajeest – uáinojeh šleđgâlinjáh já eres ääših.
Koveteevstâin páiháliih ulmuuh mainâšuvvojii tuháttij kuuvij amnâstuvvâst tuše ohtii. Mut talle ko páiháliih ulmuuh mainâšuvvojeh, táválávt sij láá mađhâšemsyergi pargeeh – teikkâ poccuuh. Sämmilâšvuotâ ij mainâšum ohtiigin. Poccui mainâšem amnâstuvvâst lâi tot-uv härvinâš, veikkâ kuávlu lii puásuituálukuávlu. Joba koveh pennuin lijjii valdum eenâb ko koveh poccuin.
– Ko poccuuh mainâšuvvojii, toh nomâttuvvojii vildâsin ovdâmeerhâ tiet nuuvt, et Kilbišjävri oro sii mielâst vildâsubbon eidu poccui tiet.
Sáárá Keränen
Käldee:
– Turistit haluavat täydellisen instakuvan veneestä ja pilaavat siksi Lapin tutkimatonta luontoa – kasvusto on jo kuollut (yle.fi)
Kove: Ninara (Wikimedia Commons)