Australialâš bisnesalmai Aron D’Souza lii vuávám valastâllâmkištoid, main valastâllei dopingkevttim ij lah ollágin räijejum. Enhanced Games (anarâškielân Pehtilistum speelah) -nommâsijn kištoin liččii fáárust eres lasseen tagareh valastâllâmšlaajah ko almosvalastâllâm, vuoijâm, lášmuttâllâm, taistâlem já tiädduluptim. Vuosmuuh kištoh láá vuávájum ive 2025 loppâpiälán. Enhanced Games áigu almottiđ kištoi peivimeerijd já saje taan keesi.
Enhanced Games lii čokkim fárusis maaŋgâid áámmátvalastâlleid. Ovdâmerkkân vuoijâm kuulmâkiärdásâš maailmmiäštár, australialâš James Magnussen, lii servâm fáárun projektân. Suijân Magnussen miärádâsân sáttá leđe ruttâ. Enhanced Games lii lopedâm miljovn dollar palhâšume maailmulâttâsâi cuovkkiimist sehe 50 meetter rijjâvuoijâmist já 100 meetter kaččâmist.
Enhanced Games haalijd čäittiđ keččeid, magarijd puátusijd olmoošroppâ já tieđâ oovtâst pyehtih juksâđ. Enhanced Games mield 44 % valastâllein kevttih monniilágánijd dopingamnâsijd, já tondiet kištoi uárnejeijei mielâst ličij pyereeb tipteđ valastâlleid kevttiđ dopingamnâsijd rijjâ já torvolávt. Enhanced Games nettisijđoin lohá-uv, et ulmen lii orniđ maailm torvolumos valastâllâmtábáhtus.
Nubben ulmen lii čuávdiđ valastâllei ruttâčuolmâid. Enhanced Games uárnejeijei mield 58 % valastâllein iä tiänáá tuárvi ennuv. Enhanced Games -kištoin máksoo puoh uásálisteid šiev pälkki. Pyeremui valastâllei ihepälkki ličij joba kuuđânummeersâš.
Dopingamnâsij historjá lii kukke. Jo antiik ääigi gladiaattoreh purrii njuoskâ piärgu, vâi sij šodâččii kievrâbin taistâlmijn. Siämmáá suujâst Maadâ-Amerikist Inka-aalmug almaah suoskii koka-miestuu loostâid. Peggimsaavâi mield Berserk-viikiŋgeh purrii uáivádittee kuobbârijd ovdil ko sij taistâlii.
Syemmiliih suáldátteh purrii pervitiin-nommâsijd metamfetamiinpillerijd soođij äigi. Pervitiin lâi vijđáht kiävtust eromâšávt tälviv, ko vaibâm suáldátteh kolgii čuoigâđ kuhes maađhijd jotelávt. Soođij maŋa syemmiliih áámmátčyeigeeh kevtiškuottii pervitiin čuoigâmkištoin. ”Kyehti piller ko leggistij njáálmán, te uámikkâs-uv liihâdškuáđáččij”, 1950-lovo miäštárčyeigee August Kiuru kuvvij pervitiin vyeimi suáđist. Kiuru meid muštâlij, et iä puoh suu čyeigeeskipáreh kiävttám pervitiin čuoigâmkištoin já et tagareh, kiäh iä kiävttám, lijjii tuávhih.
Onnáá peeivi anabolisiih steroideh kuleh tobdosumosij dopingamnâsij juávkun.
Ovtâstum staatâi tiädduluptimjuávhu tuáhtár, John Ziegler, uuđhâi anabolisijd steroidijd 1950-lovo loopâst. Anabolisiih steroideh levânii ubâ maailmân valastâllei kiävtun, já toh kiäldojii ive 1975.
”Anabolisiih steroideh láá jo viehâ puáráseh, iäge toh lah innig siämmáá vijđes kiävtust ko ovdil”, muštâl lihâdemtalhâstiettuu eromâštuáhtár Olli Heinonen. ”Suijân toos lii tot, et steroideh láá lovettemeh já uáli jo varâliih, mut meiddei tot, et toh iä lah vala tutkum tuárvi.”
Anabolisij steroidij kevttim tiet puoh teehih – meiddei váimutekki – šaddeh. Vááimu lijgešoddâm toovvât tuođâlijd tiervâsvuotâčuolmâid. Steroidij kevttein láá vittii eenâb máhđulâšvuođah jäämmiđ paifakkist ko táváliih ulmuuh. Ton lasseen steroideh siävutteh ulmui hormoonlii tooimâ, já lii hirmâd vaigâd finniđ tom maasâd normaallii tilán.
Ohtân stuárráámuin suujâin mondiet áámmátliih valastâlleeh iä lijkkuu D’Souza valastâllâmkištoid lii tot, et dopingamnâseh láá távjá varâliih kevtteid. Dopingamnâseh láá-uv kieldum puorij suujâi tiet. Ton lasseen valastâlleeh láá stuorrâ idoleh eromâšávt párnáid, já tiervâsvuotâčuolmâid tovâtteijee dopingamnâsij kevttim ij addel pyere ovdâmeerhâ keččeid.
Käldeeh:
– The race for superhumanity is on (enhanced.org)
– Doupattujen kisat (areena.yle.fi)
– The ‘Enhanced Games’ could really be happening. Here’s everything you need to know (menshealth.com.au)
Kove: Remaztered Studio (Pixabay)