Suomâst áimukvaliteet lii härvinâš pyeri – tavveen kávnoo eromâš putes áimu

Suomâ lii ohtâ maailm härvinijn enâmijn, main áimukvaliteet lii tuárvi putes tiervâsvuotâorganisaatio WHO kriterij mield. Ive 2023 tuše čiččâm enâmist muálučalmai meeri lâi ucceeb ko WHO räjiárvu. Organisaatio mield ááimu muálučalmai ive koskâárvu kolgâččij leđe vuálá 5 mg kuđâhâšmeetterist, vâi áimu ličij tuárvi putes. Suomâ lasseen muálučalmai meeri lâi räjiáárvu vyelni Eestist, Islandist, Australiast, Uđđâ-Seelandist, Mauritiusist já Grenadast. Ääšist muštâluvvoo sveiccilâš IQAir-organisaatio raportist. Raapoort várás mitteduvvojii muálučalmai mereh ááimust 134 enâmist já 7 812 kuávlust ive 2023.

Love ucemustáá nyeskidum uáivikaavpug juávhust láá Helsig Suomâst, Tallinna Eestist, Reykjavík Islandist, Canberra Australiast já Wellington Uđđâ-Seelandist. Eromâš pyeri áimukvaliteet Suomâst mittedui Suáđigilist, Ucjuuvâst já Kuáccámist.

Puoh hyenemus áimukvaliteet lii Bangladeshist, Pakistanist, Indiast, Tadžikistanist sehe Burkina Fasost. Tain enâmijn muálučalmai meeri ááimust lâi paijeel 9−15 kerdid stuárráb ko WHO räjiárvu. Love enâmustáá nyeskidum kaavpugid láá Koskâ- já Maadâ-Aasiast. Ááimu nyeskideh enâmustáá jotolâh, ráhtulâšvuotâ já čiiđâ puáldim. Veikkâ maailmvijđosávt áimu lii puttásub ko ovdil, maaŋgâ kuávluin áimukvaliteet lii hiäjunâm majemui iivij. Ovdâmerkkân Kanadast tot huánánij vijđes meccipyelimij tiet. Kanada lii-uv tääl vuossâmuu keerdi enâmustáá nyeskidum eennâm Tave-Amerikist. Meiddei Kiinast luáštádâsah lasanii 6,5 % moonnâm ive, ko ráhtulâšvuotâpuovtâdâs lasanij oppeet koronapandemia maŋa.

Tiätu áimukvaliteetist ij kuittâg lamaš finnimnáál ubâ maailmist. Maaŋgâ ovdedemriijkâst, eromâšávt Afrikist, váiluh lyetitteijee áimukvaliteet mittedmeh, muštâl IQAir raapoort.

WHO mield 99 % maailm ulmuin vyeiŋih taggaar ááimu, mii puáhtá leđe tiervâsvuotân háitulâš. Ááimunuáskádâsah tovâtteh čiččâm miljovn ulmuu jäämmim jyehi ive.

Käldeeh:

– Sodankylässä, Utsjoella ja Kuusamossa on tutkitusti maailman puhtain ilma (www.hs.fi)

– Suomi yksi harvoista maista, joissa ilma on terveysjärjestö WHO:n kriteerien mukaisesti riittävän puhdasta (yle.fi)

– Billions of people still breathe unhealthy air: new WHO data (www.who.int)

Kove: Ralf Vetterle (Pixabay)

Kommenteh

Čääli komment

Kirjoita kommenttisi!
Kirjoita nimesi tähän

Luuvâ meid

Uđđâsumos uđđâseh

Luuhâmkuávdáš lii almostittám Lue lapselle -tieđettemkirjáá kuulmâ sämikielân

Luuhâmkuávdáš lii almostittám Lue lapselle -nommâsii tieđettemkirjáá kuulmâ sämikielân: anarâškielân, nuorttâlâškielân já pajekielân. Tieđettemkirjáá ulmen lii tuárjuđ luuhâm maaŋgâkielâlijn perruin. Tieđettemkirjááš siskeeld tiäđuid jieijâs...

Puoh Suomâst iälusteijee evnišlaajah láá finnim suomâkielâlii noomâ

Puoh evnišlaajâin, moh iälusteh Suomâst, lii tääl suomâkielâlâš nommâ. Suomâ evnipargojuávkku oovtâst evnipuđâldeijeiguin lii ráhtám suomâkielâlijd noomâid puoh evnišlaajáid, moh kávnojeh Suomâst. Ovdil kielâpargo tuše...

Válláh sättih eelliđ ennuv puárásubbon ko totkeeh ovdil jurdii

Válláh pyehtih eelliđ kuhes eellim. Motomeh välisšlaajah pyehtih eelliđ joba paijeel 100-ihásâžžân. Puárásumos tutkum ruánááeennâmvállá ahheen arvâluvvoo 211 ihheed. Tääl totkeeh láá puáttám ton...

Paijeel čyeti valastâlled láá macâttâm Pariisi olympiapronssimitalis

Jo paijeel čyeti valastâlled, kiäh ožžuu moonnâm ive Pariisi olympialijn tâi paralympialijn pronssimiitaal, láá macâttâm mitalis. Návt muštâl ranskalâš sijđo La Lettre. Suijân toos...

Kiemâjäävri pumppâvyeimilágádâsproojeekt vuástálistee aalmugjienâstemaalgâ moonâi kaavpugstiivrân

Aalmugjienâstemaalgâ, mii vuástálist Kiemâjäävri pumppâvyeimilágádâsproojeekt, mana kietâdâlmân Kiemâjäävri kaavpugstiivrân. Aalgâ uážui 288 vuáláčallud. Kemijoki Oy halijdičij huksiđ pumppâvyeimilágádâs Kiemâjáávrán Áilegtuoddâr kuávlun. Lágádâs tijppâ ličij pumppâturbiin,...