Tave-Italiast já italiakielâlii Sveeicist koškesvuotâ ij pyevti innig kuččuđ etitilleen, tastko tot lii jotkum jo ive 2021 rääjist ađai tast lii šoddâm uđđâ normaal. Puoh viärráámus tile lii Pojuuvâ leevist. Suijân toos láá lamaš pakkâ keesih já tot, et majemui iivij lii arvam já muáttám uáli jo uccáá.
Ive 2022 koskâliegâsvuotâ lâi suulân 1,5 °C aaleeb ko koskâárvu iivij 1991–2020, mii lii jo čielgâsávt aaleeb ko ovdij tärhistempoojij koskâáárvuh. Vyesimáánu 2022 lâi 2,6 °C lieggâsub ko táválávt, já tot lâi jiešalnees puoh lieggâsumos vyesimáánu kuássin. Kesimáánu 2022 lâi nubben lieggâsumos kesimáánu mittedmij älgim rääjist (+2,5 °C), já syeinimáánu 2022 kuálmádin (+2,6 °C) lieggâsumos kuássin. Moonnâm ive meid roovvâdmáánu lâi hirmâd liegâs. Ton koskâliegâsvuotâ lâi +3,3 °C iivij 1991–2020 koskâáárvun verdiddijn, já tondiet tot lâi puoh lieggâsumos roovvâdmáánu kuássin. Tälvi-uv lâi uáli jo liegâs. Ovdâmerkkân Poschiavost (1 078 m merâase paajaabeln) uđđâivemáánu 1. peeivi mittedui taggaar liegâsvuotâ ko 19,2 °C, mii lâi uđđâ ulâttâs uđđâivemáánun ton šoŋŋâsajattuvâst.
Ive 2022 ij meidgin arvam tuárvi. Arvemeeri lâi lovádin ucemus ive 1864 rääjist. Veikkâ ihe ij lamaš ulâttâskoškes, te uáli jo härvinâš lâi, et koškesvuotâ já ollâ liegâsvuođah lijjii siämmáá ääigi. Ton lasseen meiddei muottuu vänivuotâ Aalpâi maadâoosijn ađai Italia já italiakielâlii Sveeici peln lii toohâm tile vala viärráábin. Suddâmčääsih láá hirmâd teháliih tobbeen, tastko tain puátá stuorrâ uási juuvâi čaasijn. Njuhčâmáánust Pojuuvâ ase alodâh lâi taggaar, mii tot lii táválávt esken kesimáánust. Siämmáš čuolmâ uáinoo meiddei Gardajäävrist, mon ase lii tääl nuuvt vyeligâš, et San Biagio -nommâsii suollui piäsá vääzin.
Kuhes koškesvuotâpaje lii tovâttâm vädisvuođâid páihálii eennâmtuálun. Pojuuvâ leevist láá el. ennuv heeđâlmmuorâkäärdih já riisipiälduh, moh tarbâšeh ohtânmaanoost čääsi. Čäsittáá taan ive šaddo lii uhkedum. Ulmuuh-uv láá jo kierdâmin čääsi vänivuođâst. Motomijn siijdâin Piemonte kuávlust čääci lii jo nuuhâm, já páiháliih virgeomâhááh láá karttâm pyehtiđ čääsi seilâttâhautoiguin.
Äššitobdei mielâst tarbâšuuččii 50 arvepeivid, vâi pesâččij maasâd normaaltilán. Tot ij tääiđi leđe realistlâš ovdil keesi. Tuoivân lii kuittâg tot, et keesist ij aainâskin šodâččii oppeet hirmâd paahâs já et tyellitälli arvaččij mottoom verd, nuuvt ete tile monâškuáđáččij viijmâg-uv pyereeb suundán.
Käldeeh:
– Acqua razionata e rincari, la siccità è qui per restare: ”Servirebbero 50 giorni di pioggia” (www.today.it)
– L’anno 2022 a sud delle Alpi (www.meteosvizzera.admin.ch)
Kove: Joe (Pixabay)