Taat kielâblogičaalâ kieđâvuš suomâkielâ saapua-veerbâ já ton vastuid anarâškielâst. Juurdâ lii šoddâm tast, et mottoom kielâsárnoo toskádâlâi, et suu sämikielâst váilu ubâ verbâ saapua. Suu mielâst tot kolgâččij kuittâg leđe, tastko koččâmuš lii uáli táválii veerbâst. Adai taan säniartikkâlist kieđâvuššoo, magarijd vastuid suomâkielâ verbâ saapua puávtáččij finniđ sämikielâst já magarij agâigijn.
Taan čalluu várás mun lam čokkim motomijd saapua-tábáhtusâid Internetist já lam šlajâttâllâm taid kiävtu mield. Ovdâmeerhâi šlajâttâlmist mun lam kiävttám Nykysuomen sanakirja miäruštâllâm saapua-sääni merhâšuumijn já heiviittâm tom sämikielân.
I ”Puáttiđ”
Vuosmužžân Nykysuomen sanakirja addel saapua-veerbân merhâšume ”puáttiđ mottoom sajan”, adai tágáráid tábáhtussáid heivee pyereest vaastân sämikielâ verbâ puáttiđ:
- Minä saavuin Tukholmaan perjantaina. – Mun poottim Tukholman vástuppeeivi.
- Kahvilaan voi saapua myös tietokoneen kanssa. – Kähviviistán puáhtá puáttiđ meid tiätumašináin.
- Sovellus kannattaa ladata puhelimeen jo ennen Triplaan saapumista. – Heiviittâs kannat luođiđ puhelimân jo ovdil Triplan puáttim.
- Mistä voin tarkistaa onko pakettini saapunut? – Kost mun puávtám tärhistiđ, et lii-uv muu pakkeet puáttám?
- Lähetyksesi ei ole vielä saapunut perille. – Tuu vuolgâttem pakkeet/reivâ ij lah val puáttám.
Ovdâmeerhâi 1–5 puotâ šadda taggaar mielâkove, et sárnoo lii moinnii naalijn – jo-uv fyysisávt teikâ aainâs-uv jurduidis tääsist – siämmáá saajeest ko sun/tot, kii/mii ton siämmáá sajan puátá. Ovdâmeerhâst 5 suomâkielâ sääni lähetys vaastân puávtáččij máhđulávt kevttiđ sääni vuolgâttâs, mut tot oro rahtum säännin, já mudoi-uv oigá jurduid radio- já tv-vuolgâttâssáid. Pyereeb ličij muštâliđ, mii vuolgâttuvvoo, om. pakkeet/reivâ.
Meiddei tábáhtusah 6–8 máhđulávt čuávdojeh verbáin puáttiđ, mut tääl lii máhđulâš ivniđ váhá eenâb já meid uuccâđ synonymijd:
- Mies saapui illalla sairaalaan loukkaantuneena. – Lammâšum almai poođij / juovdâi / kaartâi ehidist pyecceiviäsun.
- Mestarijoukkue saapui kiittämään fanejaan kultajuhlaan. – Miäštárjuávkku poođij / enittij / kiergânij / peesâi kijtteđ fanijdis kollejuuhlán.
- Ensimmäisenä ruokaa saapui noutamaan Hanna. – Vuosmužžân purrâmuš poođij / happiittij / peesâi viežžâđ Hanna.
Ovdâmeerhâst 6 vädisvuotâ lii suomâkielâ partisiiprááhtus loukkaantuneena, mon ferttee ettâđ eresnáál, tastko siämmáš kielâopâlâš rááhtus ij kavnuu sämikielâst. Puáttiđ-veerbâ kevttim täst lii uáli neutraal, mut kiergâniđ puávtáččij merhâšumán huápu tobdo. Juovdâđ já karttâđ vist pyehtih páágu tobdo. Ovdâmeerhâst 7 lii puáttim lasseen meid merhâšummeen eromâš vääivi uáinim teikâ máhđulávt meid huáppu, nuuvt et eenâb ivne muštâlmân finnee nube veerbâ valjiimáin. Ovdâmeerhâst 8 ennuv lii meid kiddâ tast, maggaar stijlâ teevstâst mudoi lii. Ovtâskâs celkkust ubâ kove ij velttidhánnáá uáini. Muulsâiävtuh láá uáli jo mávuttes verbâ puáttiđ, teikâ jo váhá ivnáb happiittiđ (adai kiergâniđ ovdilgo iärráseh kiergâneh) teikâ máhđulávt love finnim, nuuvt et meid peessâđ ličij pyereest máhđulâš.
II ”Jotteem”
Jis vist lii saahâ ovdâmerkkân mottoom sajan jotteemravvuin, te talle verbâ jotteeđ, já tast tavonommâ jotteem, sátáččij leđe pyeremus vaastâ:
- Saapuminen. Hotelli sijaitsee aivan keskellä kylää. – Jotteem. Hooteel lii aaibâs kaskoo siijdâ.
III ”Juovdâđ”
Šooŋâin já iveaaigijn vaastân puáhtá pyereest kevttiđ veerbâ juovdâđ. Meiddei kuhes jotteem maŋa puáhtá kevttiđ juovdâđ-veerbâ. Stijlâ oro lemin taan veerbâ kevtidijn ollâgub ko tuše puátimist:
- Lumimyräkkä saapui Suomeen. – Purgâ juovdâi Suomân.
- Kevät saapui aikaisemmin kuin edellisenä vuonna. – Kiđđâ juovdâi Suomân tooleeb ko tijmá.
- Ensimmäiset joutsenet saapuivat Inariin. – Vuosmuuh njuuvčah juovdii Anarân.
- Japanilainen perhe saapui Suomeen keskiviikkona. – Jaapaanlâš peerâ juovdâi Suomân koskoho.
IV ”Juksâđ”
Saapua lii motomin meid merhâšuumeest juksâđ, ovdâmerkkân taavdâin:
- Korona saapui myös Samoalle. – Korona juuvsâi meid Samoa.
V ”Puohtuđ”
Čuávuváin ovdâmeerhâin koččâmušâst lii subjekt toimâttem kuusnii, nuuvt et tot toin naalijn puátá mottoom sajan. Tágáráid tábáhtussáid suápá pyereest verbâ puohtuđ:
- Orava hyökkäsi sisälle, kun pizza saapui. – Uárree ruámustij siisâ talle ko picca puohtui.
- Pikkupanda saapui iltapäivällä Suomeen Helsinki-Vantaan lentoasemalle. – Uccâpandaš puohtui ehidispeeivi Suomân Helsig-Vantaa kirdemkiädán.
- Patsas saapui taas keskustaan. – Pääcis puohtui vuod kuávdážân.
- Kappale sotahistoriaa saapui Pietarsaareen entisöitäväksi. – Pittá suátihistorjást puohtui Pietarsaarin ovdištem várás.
- Ensimmäinen kuorma saapui eilen. – Vuosmuš kyermi puohtui jieht.
- ”Pietarin vene” saapui Vatikaaniin. – Piättár käärbis puohtui Vatikaanân.
Ovdâmeerhâst 19 kyermi puáhtá meid puáttiđ. Jis ovdâmeerhâst 20 haalijd oovdânpyehtiđ humoristlub stiijlâ, te kihheen ij eesti Piättár kárbá ovdâmerkkân riddonmist Vatikaanân.
VI ”Pyevtittiđ”
Pyevtittiđ meerhâš siämmáá ko juovdâm mut toin iäroin, et talle ko pyevtit kuusnii, te tohon puátá ääigild.
- Ensimmäiset joutsenet saapuivat Inariin. – Vuosmuuh njuuvčah pyevtittii Anarân.
- Hautajaisiin saapui myös kuninkaallisia vieraita. – Hävdidmáid pyevtittii meid kunâgâsliih kyesih.
Ovdâmeerhâst 22 puáttiđ ličij (meendu) argâpiäiválâš verbâ mut máhđulâš kale.
VII ”Leđe finniimist / finnimnáál”
Eromâš kiävttu puávtáččij leđe saapua-veerbâ vaastân leđe finniimist / finnimnáál:
- Uusi sähköpostisovellus saapui iPadille ja Android-tableteille. – Uđđâ šleđgâpostâheiviittâs lii finniimist iPadân já Andreoid-tabletáid.
- Uutuustuote saapui myymäläämme. – Uđđâ puovtâ lii tääl finniimist mii käävpist.
VIII Eromâš kiävttu
Oovtâ ovdâmeerhâst lii saapua-veerbâst uáli eromâš kiävttu:
- Yhdysvalloissa on epäilty, että pallo on saapunut maan ilmatilaan tahallisesti. – Ovtâstum staatâin lii epidum, et pállu lii kirdettum / luoštum eennâm áimutilán tiäđulávt.
Hundâruššâm
Mun lam taan čallust irâttâm ettâđ jyehi celkkust ääši jieččân mielâst luándulii sämikielân – já tiäđust-uv huámmášâm, et säänist sáánán já meid kielâopâlii ráhtusist siämmáámuđusii kielâopâlii ráhtusân ij ain peesâ. Tom ferttee tuhhiittiđ, tastko kielah iä jeessând maailm aaibâs identlávt. Tiäđust-uv eres-uv čuávduseh vissásávt-uv kávnojeh.
Jo 25 ovdâmeerhâ tutkâm maŋa lii čielgâs, et saapua-veerbân ij kavnuu ohtâ áinoo vaastâ sämikielâst. Ennuv vastuu valjiimist iššeed meid synonymij uuccâm já sääni merhâšume tutkâm. Tuáivu mield taat čaalâ kuittâg iššeed sääni tarbâšeijee keevâtlii elimist.
Käldee:
– Näköisjulkaisu: Nykysuomen sanakirja, osa 5: s–tr, 1959. Verbâ saapua. Kotimaisten kielten keskuksen verkkojulkaisuja 67/5. Kotimaisten kielten keskus 2021.
Kove: Lars Nissen (Pixabay)
Tuoh 25 ovdâmeerhâ kovvejeh pyereest tom, maht puoh saanijd ij lah tärhis vaastâ kavnâmist. Jis suomâkielâ saapua sajan piejâččij veerbâ tulla, te muttuuččij-uv ton celkkuu juurdâ nuuvt ennuv, et šodâččij puástu ibárdâs, teikkâ tom ličij väädis addiđ? Kielâ jurgâleijee šadda ain tágárijd aašijd smiettâđ. Sämikielâst suomâs jurgâldijn puátih siämmááh čuolmah. Maht om. kuorrađ, kuorâdiđ, kuorâttâllâđ, kuorâsâddâđ kalga suomâkielân jurgâliđ. Om. Maađijist láá tääl nuuvt ennuv kuurah, et auto viggá kuorâsâddâđ.